Mối quan hệ biện chứng giữa lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất
Lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất có mối quan hệ liên quan mật thiết với nhau. Nhờ vậy mà quá trình phát triển kinh tế, xã hội trở nên dễ dàng hơn. Hãy cùng chúng tôi tìm hiểu kỹ hơn về mối quan hệ biện chứng giữa lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất để hiểu rõ hơn.
Lực lượng sản xuất là gì?
Lực lượng sản xuất là toàn bộ những năng lực thực tiễn được sử dụng trong quá trình sản xuất của xã hội qua các thời kỳ nhất định. Về mặt cấu trúc thì lực lượng sản xuất bao gồm hệ thống những tư liệu sản xuất và sức lao động được dùng cho việc sản xuất. Trong đó:
- Người lao động là chủ thể của quá trình lao động và sản xuất. Với sức mạnh, kỹ năng của bản thân, họ sử dụng các tư liệu lao động để tác động vào đối tượng và sản xuất ra của cải vật chất. Đây chính là yếu tố có vai trò quan trọng nhất.
- Tư liệu sản xuất chính là điều kiện vật chất cần thiết để có thể tổ chức sản xuất, bao gồm tư liệu lao động và đối tượng lao động. Đối tượng lao động là các yếu tố vật chất của sản xuất mà con người dùng tư liệu lao động để tác động lên, nhằm biến đổi chúng sao cho phù hợp với mục đích sử dụng nhất. Tư liệu lao động là yếu tố vật chất mà con người dùng để tác động lên đối tượng lao động. Tư liệu lao động gồm có: công cụ lao động và phương tiện lao động.
Trong bất cứ một xã hội nào để có thể tạo ra của cải, vật chất không chỉ có yếu tố người lao động mà còn phải kết hợp thêm cả tư liệu sản xuất nữa. Bởi lẽ nếu không có các công cụ lao động phục vụ cho quá trình lao động thì con người sẽ không thể tác động được lên đối tượng lao động để tạo ra của cải vật chất.
Quan hệ sản xuất là gì?
Quan hệ sản xuất chính là mối quan hệ giữa người với người trong quá trình sản xuất ra của cải, vật chất. Quan hệ sản xuất bao gồm ba mặt sau:
- Quan hệ về sở hữu với các tư liệu sản xuất.
- Quan hệ trong việc tổ chức và quản lý sản xuất.
- Quan hệ trong việc phân phối các sản phẩm sản xuất ra.
Quan hệ sản xuất chính là do con người tạo ra. Nhưng nó lại hình thành một cách khách quan trong quá trình sản xuất và không phụ thuộc vào ý muốn chủ quan của con người.
Trong ba mặt của quan hệ sản xuất ở bên trên thì quan hệ sở hữu về tư liệu sản xuất chính là quan hệ đặc trưng cho quan hệ sản xuất ở trong từng xã hội. Quan hệ sở hữu về tư liệu sản xuất luôn quyết định quan hệ về tổ chức quản lý và sản xuất, quan hệ phân phối sản phẩm cũng như các quan hệ xã hội khác nữa.
Mối quan hệ biện chứng giữa lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất
Lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất chính là hai mặt của phương thức sản xuất, chúng tồn tại và không tách rời nhau. Chúng tác động qua lại lẫn nhau để tạo thành một quy luật phù hợp giữa quan hệ sản xuất với trình độ phát triển của lực lượng sản xuất. Đây chính là quy luật cơ bản của sự vận động và phát triển xã hội. Mối quan hệ biện chứng giữa lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất được thể hiện rõ nhất qua các thông tin dưới đây.
Lực lượng sản xuất tác động đến quan hệ sản xuất như nào?
- Sự vận động và phát triển của lực lượng sản xuất đã quyết định, làm thay đổi các quan hệ sản xuất sao cho phù hợp với nó. Khi một phương thức sản xuất mới ra đời thì quan hệ sản xuất sẽ phải phù hợp với trình độ phát triển của lực lượng sản xuất đó.
- Sự phát triển của lực lượng sản xuất đến một trình độ nhất định sẽ làm cho quan hệ sản xuất từ phù hợp trở thành không phù hợp với sự phát triển này. Yêu cầu khách quan của sự phát triển lực lượng sản xuất tất yếu này dẫn đến sự thay thế quan hệ sản xuất cũ bằng một quan hệ sản xuất mới sao cho phù hợp với trình độ phát triển mới của lực lượng sản xuất để thúc đẩy lực lượng sản xuất tiếp tục phát triển. Thay thế quan hệ sản xuất cũ bằng quan hệ sản xuất mới thì phương thức sản xuất cũ cũng mất đi, phương thức sản xuất mới ra đời thay thế cho cái cũ.
Quan hệ sản xuất lại tác động trở lại lực lượng sản xuất ra sao?
- Lực lượng sản xuất sẽ quyết định quan hệ sản xuất. Nhưng quan hệ sản xuất cũng có tính độc lập tương đối và tác động ngược trở lại sự phát triển của lực lượng sản xuất.
- Quan hệ sản xuất quy định mục đích, cách thức của sản xuất và phân phối. Do đó nó trực tiếp gây ảnh hưởng đến thái độ của người lao động, chất lượng và hiệu quả của quá trình sản xuất, cải tiến công cụ lao động. Sự tác động của quan hệ sản xuất lên lực lượng sản xuất diễn ra theo hai hướng là tích cực hoặc tiêu cực. Tích cực là thúc đẩy lực lượng sản xuất phát triển nếu nó phù hợp, còn tiêu cực là kìm hãm lực lượng sản xuất khi nó không còn phù hợp.
Bên trên là những thông tin chúng tôi chia sẻ cho các bạn về mối quan hệ biện chứng giữa lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất. Hy vọng bài viết sẽ giúp các bạn nắm chắc phần kiến thức quan trọng này trong môn Triết Học và đặt được điểm cao cho bài kiểm tra.
||Bài viết liên quan khác: