Mâu thuẫn triết học là gì? Sự vận động của mâu thuẫn – Ví Dụ
Mâu thuẫn triết học là phần nội dung quan trọng trong môn triết học, được coi là hạt nhân của phép biện chứng. Bởi nó vạch ra nguồn gốc, động lực của sự phát triển và vận động của chính sự vật hiện tượng đó. Vậy mâu thuẫn triết học là gì? Bài viết này sẽ giúp các bạn hiểu rõ hơn về vấn đề này.
Mâu thuẫn triết học là gì?
Mâu thuẫn là phạm trù triết học được dùng để chỉ sự thống nhất, đấu tranh và sự chuyển hóa giữa các mặt đối lập của sự vật, hiện tượng hoặc giữa các sự vật, hiện tượng với nhau. Trong phép biện chứng duy vật thì khái niệm mặt đối lập là sự khái quát về những mặt, thuộc tính, khuynh hướng và phát triển ngược chiều nhau, tồn tại trong cùng một sự vật, hiện tượng tạo nên sự vật và hiện tượng đó.
Theo quan niệm siêu hình, mâu thuẫn triết học được hiểu là cái đối lập phản logic, không có sự thống nhất, không có sự chuyển hóa biện chứng giữa các mặt đối lập với nhau. Nhân tố để tạo nên mâu thuẫn biện chứng chính là mặt đối lập. Mặt đối lập là từ được dùng để chỉ những mặt, những thuộc tính và những khuynh hướng vận động trái ngược với nhau nhưng lại là điều kiện, tiền đề tồn tại của nhau. Mỗi mâu thuẫn sẽ luôn có hai mặt đối lập với nhau, trong đó chúng vừa thống nhất với nhau, vừa đấu tranh qua lại với nhau.
Tính chất của mâu thuẫn
Sau khi hiểu rõ về mâu thuẫn triết học là gì? Chúng ta sẽ cùng nhau tìm hiểu về đặc điểm của mâu thuẫn. Mâu thuẫn triết học có những đặc điểm cụ thể sau đây.
Là hiện tượng khách quan
Theo chủ nghĩa biện chứng duy vật khẳng định thì tất cả các sự vật, hiện tượng tồn tại trong thực tại khách quan đều có chứa đựng mâu thuẫn. Sự hình thành và phát triển của mâu thuẫn là do cấu trúc vốn có ở bên trong của sự vật, hiện tượng đã quy định. Mâu thuẫn tồn tại không hề phụ thuộc vào bất cứ một lực lượng siêu nhiên nào, kể cả ý chí của con người. Sự tác động qua lại, đấu tranh chuyển hóa, bài trừ và phủ định lẫn nhau đều tạo thành động lực bên trong của mọi quá trình vận động và phát triển khách quan của chính sự vật, hiện tượng đó.
Mâu thuẫn mang tính phổ biến
Mâu thuẫn là hiện tượng có mặt trong tất cả các lĩnh vực. Mâu thuẫn tồn tại từ khi sự vật, hiện tượng đó xuất hiện cho đến khi kết thúc. Trong mỗi sự vật, hiện tượng mâu thuẫn hình thành không phải chỉ có một mà có thể có rất nhiều mâu thuẫn. Bởi lẽ trong cùng một lúc chúng có rất nhiều sự đối lập với nhau. Mâu thuẫn này mất đi thì mâu thuẫn khác sẽ lại hình thành. Vật chất tồn tại ở hình thức vận động cao hơn thì mâu thuẫn sẽ thể hiện càng rõ nét hơn và gắn liền với sự vật xuyên suốt quá trình phát sinh, phát triển của sự vật.
Từ hai đặc điểm bên trên các bạn có thể thấy được mâu thuẫn là một hiện tượng khách quan và phổ biến; được hình thành từ những cấu trúc và thuộc tính bên trong vốn có của tất cả các sự vật, hiện tượng. Do vậy, trong hoạt động thực tiễn cần phải biết phân tích từng mặt đối lập tạo nên mâu thuẫn cụ thể để nhận thức được khuynh hướng vận động và phát triển của chính sự vật, hiện tượng.
Sự vận động của mâu thuẫn triết học như thế nào?
Sau khi đã hiểu kỹ về mâu thuẫn triết học là gì? Tại phần này, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu về sự vận động của mâu thuẫn triết học. Mâu thuẫn triết học vận động, tồn tại được bằng sự thống nhất và đấu tranh trong chính bản thân nó.
- Sự thống nhất của các mặt chính là sự ràng buộc, nương tựa vào nhau và đòi hỏi phải có nhau, mặt đối lập này là tiền đề phát triển cho mặt đối lập kia và ngược lại.
- Thứ nhất: Các mặt đối lập nương tựa vào nhau, đòi hỏi phải có nhau và mặt đối lập này lấy mặt đối lập kia làm tiền đề chỉ là tương đối và tạm thời.
- Thứ hai: Các mặt đối lập có sự tác động ngang nhau, cân bằng nhau thể hiện được sự đấu tranh giữa cái mới đang dần hình thành với cái cũ chưa mất hẳn đi.
- Thứ ba: Giữa các mặt đối lập luôn có sự tương đồng với nhau.
- Sự đấu tranh là sự tác động qua lại lẫn nhau nhằm phủ định và loại trừ lẫn nhau. Có rất nhiều hình thức đấu tranh khác nhau được quy định dựa vào các yếu tố như: tính chất, mối quan hệ hoặc điều kiện tồn tại của sự vật, hiện tượng.
Sự chuyển hóa giữa các mặt đối lập chính là hệ quả tất yếu của cả hai quá trình trên, đây là lúc mà các mâu thuẫn sẽ được giải quyết. Nhưng khi mâu thuẫn mới được hình thành thì quá trình thống nhất, đấu tranh và chuyển hóa sẽ lại lặp lại và cứ thế không ngừng vận động.
Nội dung của quy luật mâu thuẫn
- Mặt đối lập: Là các đặc điểm, thuộc tính tồn tại khách quan ở trong mỗi sự vật và hiện tượng trong xã hội.
- Mâu thuẫn biện chứng: Là một trạng thái mà các mặt đối lập có sự tác động lẫn nhau. Trạng thái này luôn tồn tại một cách khách quan trong sự vật, hiện tượng.
- Sự thống nhất của các mặt đối lập: Đây là sự thống nhất, không tách rời nhau của các mặt đối lập. Nếu không có sự tồn tại của những mặt này thì các mặt còn lại sẽ thiếu cơ sở tồn tại. Kết quả của sự thống nhất này chính là yếu tố đồng nhất của chúng và là căn cứ để tạo nên quá trình chuyển đổi giúp mâu thuẫn được giải quyết.
- Sự đấu tranh của các mặt đối lập: Đây là sự tác động qua lại lẫn nhau của các mặt đối lập với mục tiêu là để loại trừ lẫn nhau. Tuy nhiên, khi phát triển đến một giai đoạn nào đó thì lại là yếu tố kết hợp tạo ra sự đồng nhất để chấm dứt các mâu thuẫn.
Bên trên là những thông tin chúng tôi chia sẻ cho các bạn về mâu thuẫn triết học là gì? Nếu các bạn có thắc mắc gì về nội dung bài viết hãy comment ngay ở bên dưới để cùng nhau giải đáp nhé!